Treoir maidir leis an gcóras Íoc Mar a Thuillir (ÍMAT)
Stádas fostaíochta duine aonair a dheimhniú
Tá difríocht dhlíthiúil ann idir conradh fostaíochta (ar a dtugtar 'conradh seirbhíse') agus conradh le haghaidh seirbhíse. Baineann conradh fostaíochta le caidreamh idir fostaí agus fostóir. Bíonn conradh le haghaidh seirbhíse i bhfeidhm áit a bhfuil conraitheoir neamhspleách nó féinfhostaithe i gceist.
Ní fhéadfaidh fostaí a stádas fostaíochta féin a roghnú. Braitheann sé ar na téarmaí agus na coinníollacha a ghabhann leis an bpost. De gnáth, tá sé soiléir cé acu an fostaí nó féinfhostaí an duine. Mura bhfuil sé soiléir, féadtar é seo a dhearbhú trí na seicliostaí thíos a úsáid.
Agus tú ag féachaint ar na critéir, ní mór duit na coinníollacha oibre agus an fhostaíocht ina hiomláine a thabhairt san áireamh. Caithfear smaoineamh i gcónaí ar an bpríomhcheist sna cásanna seo, is é sin; an oibríonn an duine sin 'mar dhuine i mbun gnó ar mhaithe leo féin'. Cabhróidh sé seo le cinneadh a dhéanamh an saorghníomhaire an duine seo a bhfuil neamhspleáchas eacnamaíoch acu óna bhfostóir.
An chaoi a deimhníonn gur fostaí an duine
Féadtar a rá go bhfuil duine ina f(h)ostaí más fíor na ráitis thíos, cé go bhfuil seans ann nach mbaineann gach ceann le hábhar:
- is tusa a rialaíonn cén chaoi, cén uair agus cén áit a ndéantar an obair
- is saothar amháin a sholáthraíonn siad
- is pá seasta in aghaidh na huaire, na seachtaine nó na míosa a íocann tú leo
- ní fhéadfaidh siad a gcuid oibre a ligean ar fochonradh
- is tusa a chuireann na hábhair ar fáil don jab
- is tusa a sholáthraíonn an trealamh ar fad taobh amuigh de mhionuirlisí na ceirde
- níl siad gan chosaint ar riosca pearsanta ó thaobh a n-airgid de agus iad i mbun na hoibre
- ní ghlacann siad aon fhreagracht as infheistíocht ná bainistíocht sa ghnóthas
- ní fhéadfaidh siad brabús a dhéanamh as bainistíocht, sceidealú nó cur i gcrích na hoibre
- is tusa a shocraíonn na huaireanta oibre
- is duitse nó do do ghnóthas amháin a oibríonn siad
- íocann tú speansais chun cothú nó taisteal a chlúdach
- tá siad i dteideal pá breise nó saoire cúitimh de bharr ragoibre.
An chaoi a deimhníonn go bhfuil an duine féinfhostaithe
Cé go bhféadfaidh sé nach mbaineann gach ceann acu seo a leanas leis an bpost, bíonn duine féinfhostaithe más fíor na ráitis thíos:
- is leo a ngnóthas féin
- tá siad neamhchosanta ar rioscaí airgeadais (mar shampla, i gcás gurb iadsan atá freagrach as na costais a eascraíonn as obair lochtach nó fochaighdeánach a rinneadh faoin gconradh)
- iadsan atá freagrach as infheistíocht agus bainistíocht sa ghnóthas
- tá siad in ann brabús a dhéanamh as bainistíocht, sceidealú nó cur i gcrích na hoibre
- iadsan atá i gceannas ar cén saghas oibre a dhéantar, agus cathain agus cén áit a ndéantar í, agus cibé acu an ndéanfaidh siad féin nó duine éigean eile í
- féadfaidh siad daoine eile a fhostú, de réir a t(h)éarmaí féin, chun an obair a comhaontaíodh a dhéanamh
- féadfaidh siad na seirbhísí céanna a chur ar fáil do bhreis is duine nó gnóthas amháin san am céanna
- iadsan a chuireann na hábhair ar fáil don jab
- iadsan a sholáthraíonn an trealamh agus an t-innealra is gá chun an jab a dhéanamh
- tá ionad gnó buan acu inar féidir ábhair nó trealamh a stóráil
- déanann siad an obair a chostáil agus praghas a chomhaontú ina leith
- soláthraíonn siad a gcumhdach árachais féin (mar shampla, cumhdach dliteanais phoiblí)
- rialaíonn siad a gcuid uaireanta oibre féin agus oibleagáidí an jab idir lámha acu.
Mura bhfuil tú cinnte cé acu an bhfuil duine áirithe fostaithe nó féinfhostaithe, ba chóir duit teagmháil a dhéanamh linn.
Ar aghaidh: Féilire Cánach Ioncaim