Céard is gnóthas ann?
Is gnóthas é gairm nó trádáil a sholáthraíonn earraí, seirbhísí nó an dá rud. Is ar do chúinsí féin a bhraitheann sé an bhfeidhmíonn tú do ghnó:
- mar thrádálaí aonair
- chomhpháirtíocht
- nó
- mar chuideachta.
Tá cur síos gearr ar na téarmaí seo ar fáil thíos.
Más fostóir thú, beidh ort an méid seo a leanas a asbhaint ó phá comhlán d’fhostaithe:
Trádálaí aonair
Más trádálaí aonair tú, is tusa a dhéanann gach cinneadh gnó. Ní bheidh aon pháirtí agat sa ghnóthas, ach féadfaidh sé go bhfuil fostaithe agat. Is tusa atá freagrach as taifid a choinneáil i dtaca le do ghnóthas.
Chun dul i mbun gnó mar thrádálaí aonair, ní mór duit clárú leis na Coimisinéirí Ioncaim mar dhuine féinfhostaithe má tá do ghlanioncam os cionn €5,000. Beidh ort Cáin Ioncaim, Árachas Sóisialach Pá-Choibhneasa (ÁSPC) agus an Muirear Sóisialach Uilíoch (MSU) a íoc ar do chuid brabús gnó.
Má tá fostaithe agat, íoctar a gcuid tuarastail tríd an gcóras Íoc Mar a Thuillir (ÍMAT). Beidh ort aon ÍMAT fostaithe, ÁSPC fostóra, Cáin Bhreisluacha (CBL) agus Cáin Conarthaí Iomchuí (CCI) atá dlite a íoc.
Beidh ort aon sochair nó costais intuairiscithe a íocann tú le fostaithe a dhearbhú freisin. Le haghaidh tuilleadh eolais, féach Riachtanais Tuairiscithe Feabhsaithe.
Bain úsáid as Seirbhís ar Líne na gCoimisinéirí Ioncaim (ROS) chun do thuairisceán bliantúil cánach a thíolacadh, ar a dtugtar Foirm 11.
Mar thrádálaí aonair, pléifear le do chúrsaí cánach faoi d’Uimhir Phearsanta Seirbhíse Poiblí (UPSP) i gcónaí.
Comhpháirtíocht
Is éard is comhpháirtíocht ann ná gnóthas a rith in éineacht le duine eile nó le níos mó ná duine eile. Tugtar an ‘Comhpháirtí fasach’ ar an duine atá freagrach as taifid a choinneáil i dtaca leis an ngnóthas.
Nuair a chláraítear an chomhpháirtíocht, eiseoidh na Coimisinéirí Ioncaim Uimhir Thagartha Canach (UTC) le haghaidh na comhpháirtíochta. Úsáidtear an uimhir seo chun do chomhpháirtíocht a chlárú le haghaidh ÍMAT fostóra, ÁSPC fostóra, CBL agus CCI.
Ní mór do gach comhpháirtí a sciar de na brabúis ghnó (Cáin Ioncaim, ÁSPC agus MSU) a chur san áireamh ina dtuairisceán cánach pearsanta ag baint úsáide as a UPSP féin.
Beidh ort freisin aon Riachtanais Tuairiscithe Feabhsaithe (ERR) a dhearbhú, ar nós an Díolúine i leith sochar beag, Liúntas cianoibre laethúil agus Taisteal agus cothabháil.
Is í an Fhoirm 1 (Gnólachtaí) an tuairisceán bliantúil le haghaidh comhpháirtíochtaí. Ní mór don chomhpháirtí fasach an fhoirm seo a chomhlánú.
Cuideachta
Is éard is cuideachta ann ná foirm dhlíthiúil eagraíochta gnó. Is eintiteas dlíthiúil ar leith ón té atá á stiúradh. Má tá tú ag trádáil mar chuideachta, níl tú féinfhostaithe.
Ní mór Ráiteas Sonraí a thíolacadh do na Coimisinéirí Ioncaim laistigh de 30 lá tar éis do chuideachta trádáil a thosú sa chás go bhfuil sí:
- ionchorpraithe sa Stát
- nó
- go dtosaíonn sí ar ghníomhaíocht trádála sa Stát.
Déantar é seo trí Ráiteas Sonraí (Foirm 11F CRO) a chomhlánú agus é a thíolacadh trí M'Fhiosruithe chuig an Aonad Náisiúnta Clárúcháin. I gcás iarratas nach féidir a thíolacadh trí M'Fhiosruithe, féadtar iarratais a sheoladh chuig businesstaxesregistrations@revenue.ie.
Chun tuilleadh eolais a fháil faoi cé acu an bhfuil nó nach bhfuil tú incháilithe le haghaidh ríomh-Chlárúchán, féach Cé atá in ann rochtain a fháil ar an tseirbhís ríomh-Chlárúcháin?
Ní mór don chuideachta Cáin Chorparáide (CC) a íoc ar a brabúis ghnó. Is í an Fhoirm CT1 tuairisceán bliantúil na cuideachta. Ní mór é seo a thíolacadh trí ROS. Ní mór don chuideachta aon ÍMAT, CBL agus CCI atá dlite a íoc. Íoctar gach tuarastal agus táille do stiúrthóirí tríd an gcóras ÍMAT.
Eiseoidh na Coimisinéirí Ioncaim UTC ar leith don chuideachta. Pléifear le do chánacha pearsanta faoi d’uimhir PSP.