An tionscal tógála

An bhfuil tú féinfhostaithe nó an fostaí thú?

Tá sé tábhachtach do stádas mar oibrí a bheith i gceart agus go ngearrtar cáin ort mar is cuí.

Féadfaidh tú do stádas a sheiceáil sa Code of Practice on Determining Employment Status.

Más duine féinfhostaithe thú, tá tú freagrach as do cháin agus d'Árachas Sóisialach Pá-Choibhneasta (ÁSPC) agus an Muirear Sóisialach Uilíoch (MSU)  féin a íoc. Beidh tú ag gníomhú faoi chonradh iomchuí.

Más fostaí thú, tá d’fhostóir freagrach as do Cháin Ioncaim (CI) agus MSU a bhailiú agus a íoc. Beidh tú ag obair faoi do chonradh fostaíochta.

Cén chaoi a gcinneann tú do stádas fostaíochta?

Tugann na seicliostaí seo a leanas forléargas ginearálta ar chinneadh a dhéanamh an fostaí nó fochonraitheoir thú.

Is gnách oibrí a bheith ina fhostaí:

• má thugann duine treoir dóibh maidir le cén chaoi, cén uair agus cén áit le hobair a dhéanamh
• má bhíonn uaireanta oibre socraithe acu
• mura mbíonn aon riosca pearsanta airgeadais acu i dtaca leis an obair
• má fhaigheann siad pá socraithe
• má sholáthraíonn siad saothar amháin
• mura bhféadfaidh siad an obair a chur ar fhochonradh
• má chlúdaítear iad faoi árachas an fhostóra
• mura n-oibríonn siad ach do dhuine nó d’fhiontar amháin.

Is gnáth oibrí a bheith féinfhostaithe:

• má rialaíonn siad cén chaoi, cén uair agus cén áit a ndéantar an obair
• má rialaíonn siad a n-uaireanta oibre féin
• má bhíonn siad neamhchosanta ar riosca airgeadais
• má rialaíonn siad costais agus praghsáil
• má fhéadfaidh siad daoine eile a fhostú chun an jab a chríochnú
• má sholáthraíonn siad a gclúdach árachais féin
• más leo a ngnó féin
• má fhéadfaidh siad na seirbhísí céanna a sholáthar do níos mó ná duine nó do ghnó amháin ag an am céanna.

Céard a dhéanann tú tar éis duit do stádas a chinntiú?

Do lucht féinfhostaithe

Má tá tú féinfhostaithe, ní mór duit:

• cláraigh le gach cáin is cuí, mura bhfuil sé déanta cheana agat
• réamhcháin a íoc
• Tuairisceán Cánach Ioncaim a thíolacadh.

Féadfaidh sé go mbeifeá i dteideal sochair de chuid na Roinne Coimirce Sóisialaí (RCS). Níl tú i dteideal pá saoire ná cosaint ó dhífhostú éagórach.

D’fhostaithe

Más fostaí thú:

• déanfaidh d’fhostóir asbhaintí Íoc Mar A Thuillir (ÍMAT),  ÁSPC agus an MSU ó do phá
• féadfaidh sé go mbeifeá i dteideal roinnt sochar de chuid na Roinne Coimirce Sóisialaí a fháil
• gheobhaidh tú na cearta agus na teidlíochtaí a bhaineann le d’fhostaíocht.

Ar aghaidh: Íocaíochtaí taistil agus cothaithe (airgead tíre)