Do mhaoin a luacháil

Maoine atá anois faoi dhliteanas a luacháil

Tabhair do d'aire

Má tháinig do mhaoin de bheith faoi dhliteanas, ní mór duit do mhaoin a luacháil agus do Thuairisceán CMÁ a thíolacadh faoin 1 Nollaig 2023.

Féadfaidh sé go dtiocfaidh do mhaoin nua-thógtha nó athchóirithe de bheith faoi dhliteanas na Cánach Maoine Áitiúla (CMÁ) in 2024. Chun a fháil amach an bhfuil do mhaoin faoi dhliteanas, féach Maoine a thagann de bheith faoi dhliteanas CMÁ.

Má tháinig do mhaoin de bheith faoi dhliteanas, beidh ort luacháil a dhéanamh amhail is dá mbeadh sé ann ón 1 Samhain 2021. Nuair a bheidh luacháil déanta agat ar do mhaoin, beidh ort:

• Do luacháil a thíolacadh mar chuid de do Thuairisceán CMÁ ar nó roimh an 1 Nollaig 2023
• agus
• socruithe a dhéanamh chun do mhuirear CMÁ a íoc.

Maoine cónaithe nua-thógtha

Chun luacháil a dhéanamh ar do mhaoin nuathógtha amhail an 1 Samhain 2021, féadtar fachtóir lascaine nó foinsí eile eolais na gCoimisinéirí Ioncaim a úsáid.

Fachtóir lascainithe na gCoimisinéirí Ioncaim

Beidh an fachtóir lascaine in ann cabhrú leat luach do mhaoine a chinneadh amhail is go raibh sí ann ar an 1 Samhain 2021. Is féidir leat an fachtóir lascaine a chur i bhfeidhm sna cásanna seo a leanas:

• cheannaigh tú do mhaoin nua-thógtha ar an margadh oscailte
• nó
• Thóg tú féin do mhaoin agus féadfaidh tú féinmheasúnú a dhéanamh ar an luach, ar an dáta a críochnaíodh í.

Le haghaidh tuilleadh eolais faoin gcaoi a ríomh na Coimisinéirí Ioncaim an fachtóir lascainithe, féach an Nóta Teicniúil ar Fhachtóirí Lascainithe.

Sampla 1

Cheannaigh Keith maoin chónaithe nua i mí Mheán Fómhair 2023 ar €640,000. Ní raibh tógáil ar an mhaoin críochnaithe ar an 1 Samhain 2022, agus dá bhrí sin, ní raibh sí faoi dhliteanas CMÁ in 2023. Toisc go raibh an mhaoin feiliúnach mar áit chónaithe ar 1 Samhain 2023, beidh sí faoi dhliteanas CMÁ do 2024.

Is é luach na maoine i mí Mheán Fómhair 2023 ná €640,000. Chun an luach ar 1 Samhain 2021 a mheas, déantar an luach i mí Mheán Fómhair 2023 a roinnt ar an bhfachtóir lascaine don tréimhse sin.

Luach measta ar an 1 Samhain 2021 = luach mí Mheán Fómhair 2023 ÷ fachtóir lascaine mí Mheán Fómhair 2023

Luach measta ar an 1 Samhain = €640,000 ÷ 1.15 = €556,522

Is é €556,522 an luach measta do mhaoin Keith ar an 1 Samhain 2021. Cuireann sé seo maoin Keith i mBanda Luachála CMÁ 6 (€525,501-€612,500). Mar sin, tíolacann sé Banda 6 (€525,501-€612,500) ar a Thuairisceán CMÁ.

Sa sampla seo, thitfeadh an luacháil faoi Banda 7 gan an fachtóir lascaine.

Méadaíonn na bandaí CMÁ i raonta de €87,500. Mar gheall air seo, d'fhéadfadh sé nach n-athrófaí banda CMÁ dá gcuirfí an fhachtóra lascaine i bhfeidhm. I go leor cásanna, d’féadfadh an banda luachála CMÁ a bheith mar a chéile leis an Luach ar an Margadh Oscailte (LMO) atá ar an maoin.

Sampla 2

Chríochnaigh Mark maoin chonáithe nua a thógáil i mí an Mheithimh 2023. Ní raibh an mhaoin ann, nó ní raibh sí críochnaithe, ar 1 Samhain 2022, agus dá bhrí sin, ní raibh sí faoi dhliteanas CMÁ in 2023. Toisc go bhfuil an mhaoin feiliúnach mar áit chónaithe ar 1 Samhain 2023, tá sí faoi dhliteanas CMÁ in 2024.

Is é féinmheasúnú Mark ar Luach Margaidh Oscailte na maoine i mí an Mheithimh 2023 ná €335,000. Chun an luach a mheas ar an 1 Samhain 2021, déantar an luach i mí an Mheithimh 2023 a roinnt ar an bhfachtóir lascaine don tréimhse sin.

Luach measta ar an 1 Samhain  = an luach i mí an Mheithimh 2023 ÷ fachtóir lascaine mí an Mheithimh 2023

Luach measta ar an 1 Samhain = €335,000 ÷ 1.15 = €291,304

Is é €291,304 an luach measta mhaoin Mark ar an 1 Samhain 2021. Cuireann sé seo maoin Mark i mBanda Luachála CMÁ 3 (€262,501-€350,000). Mar sin, tíolacann sé Banda 3 (€262,501-€350,000) ar a Thuairisceán CMÁ.

Sa sampla seo, fanann an luacháil sa bhanda luachála céanna.

Foinsí eile eolais

I gcásanna áirithe, féadfaidh sé a bheith deacair an LMO a fhéinmheasúnú. I gcásanna mar sin, ba chóir duit féachaint ar fhoinsí eile eolais de chuid na gCoimisinéirí Ioncaim nó ar fhoinsí seachtracha chun tacú leat do mhaoin a luacháil amhail an 1 Samhain 2021.

Sampla 3

Chríochnaigh Katie maoin chonáithe nua a thógáil i mí Feabhra 2023. Ní raibh an mhaoin faoi dhliteanas CMÁ in 2023 toisc nach raibh sí ann nó nach raibh sí lánchríochnaithe ar an 1 Samhain 2022. Toisc go bhfuil an mhaoin feiliúnach mar áit chónaithe ar 1 Samhain 2023, tá sí faoi dhliteanas CMÁ in 2024.

Féachann Katie ar an gClár Praghsanna Réadmhaoine Cónaithe maidir le hidirbhearta maoine ina suíomh do Mheán Fómhair 2021 go Nollaig 2021. Faigheann sí amach gurb é €300,000 an meánphraghas. Cuireann sé seo maoin Katie i mBanda Luachála CMÁ 3 (€262,501-€350,000). Mar sin, tíolacann sí Banda 3 (€262,501-€350,000) ar a Tuairisceán CMÁ.

Maoine atá feiliúnach lena n-úsáid mar áit chónaithe

I gcásanna mar sin, ba chóir duit féachaint ar fhoinsí eile eolais de chuid na gCoimisinéirí Ioncaim nó ar fhoinsí seachtracha chun tacú leat do mhaoin a luacháil amhail an 1 Samhain 2021.

Is é comhairle na gCoimisinéirí Ioncaim nár chóir an factóir lascaine a úsáid chun luach a chur ar mhaoine athchóirithe. Ríomhtar an fachtóir lascaine ag baint úsáide as saintréithe praghais maoin nua go hiomlán.

Le haghaidh tuilleadh eolais faoin gcaoi a ríomh na Coimisinéirí Ioncaim an fachtóir lascainithe, féach an Nóta Teicniúil ar Fhachtóirí Lascainithe.

Sampla 4

Is úinéir í Máire ar mhaoin nach raibh feiliúnach mar áit chónaithe roimhe seo. Ar an 1 Samhain 2021, bhí an mhaoin neamháitithe. Ní raibh aon uisce reatha ná leictreachas ann agus thit cuid den díon. Ní raibh an mhaoin faoi dhliteanas CMÁ le haghaidh 2022.

Thosaigh Máire ag athchóiriú an mhaoin ag deireadh 2022. Cuireadh an t-athchóiriú i gcrích i mí Lúnasa 2023. Toisc go raibh an mhaoin feiliúnach mar áit chónaithe ar 1 Samhain 2023, beidh sí faoi dhliteanas CMÁ do 2024. Tá an mhaoin faoi dhliteanas CMÁ is cuma cé acu atá sí áitithe nó nach bhfuil.

Baineann Mary úsáid as uirlis luachála idirghníomhach na gCoimisinéirí Ioncaim chun tacú léi a maoin a luacháil amhail an 1 Samhain 2021. Cineann sí gurb é an meánbhanda luachála dá suíomh ná Banda 2 (€200,001-€262,500). Tá a fhios aici go bhfuil roinnt maoine eile cosúil léi ina ceantar. Mar sin, tíolacann sí Banda 2 (€200,001-€262,500) ar a Tuairisceán CMÁ.

Ar aghaidh: Cén chaoi leis uirlis luachála idirghníomhach a úsáid