Pósadh agus páirtnéireachtaí sibhialta

An chaoi a n-imríonn cónaitheacht do pháirtnéara tionchar ar an gcáin a íocann tú

Má tá tú cónaitheach in Éirinn, ach mura bhfuil do chéile nó páirtnéir sibhialta, gearrfar cáin ort mar dhuine singil. Féadtar an méid seo a leanas a éileamh:

• Creidmheas Cánach do Dhuine Singil
• agus
• banda ráta iomlán singil.

Tabhair do d’aire

Má tá tú féin agus do pháirtnéir neamhchónaitheach, ach más oibrí trasteorann thú, ní mór duit cáin Éireannach a íoc ar d'ioncam Éireannach. Gearrfar cáin ar do ioncam ar an gcaoi gur tusa amháin atá cónaitheach. Féadfaidh sé go bhfuil tú in ann creidmheasanna cánach iomlána nó i bpáirt a éileamh, ag brath ar na rialacha i leith Creidmheasanna cánach do dhaoine neamhchónaitheacha. 

Faoiseamh ar fáil do chéile nó páirtnéir sibhialta cónaitheach

Mura bhfuil aon ioncam ag do chéile nó páirtnéir sibhialta neamhchónaitheach, féadfaidh tú an méid seo a leanas a éileamh:

• an Creidmheas Cánach do Dhaoine Pósta nó Páirtnéirí Sibhialta
• agus
• banda ráta caighdeánach pósta nó páirtnéireachta sibhialta.

Tugtar ‘faoiseamh um chomhiomlánú’ air seo. Féadtar faoiseamh um chomhiomlánú a éileamh tar éis dheireadh na bliana cánach. Déantar an t-éileamh trí thuairisceán ioncaim a thíolacadh ina n-áirítear dearbhú i leith ioncam do chéile nó páirtnéara shibhialta. 

Tá ioncam ag céile nó páirtnéir sibhialta neamhchónaitheach

Féadfaidh sé go bhfuil tú in ann cuid den fhaoiseamh a éileamh má tá ioncam ag do chéile nó páirtnéir sibhialta neamhchónaitheach.

Féadfaidh sé go bhfuil an cháin atá tú dlite le híoc mar dhuine aonair níos mó ná dá ngearrfar cáin ort faoi mheasúnú comhpháirteach. Más ea, féadfaidh tú an faoiseamh a éileamh.

Tá an chuid den fhaoiseamh a fhaigheann tú bunaithe ar sciar d’ioncaim Éireannaigh de d’ioncam iomlán.

Sampla

In 2023, bhí ioncam €50,200 ag Peadar ó fhostaíocht Éireannach. Tá céile Pheadair, Róisín, neamhchónaitheach agus tá ioncam infheistíochta eachtrannach €13,200 aici.

Mar dhuine singil tá banda ráta caighdeánach €40,000 aige.

Tar éis 31 Nollaig, rinne Peadar cinneadh athbhreithniú a dhéanamh ar a chúrsaí. Sheiceáil sé cé mhéid Cánach Ioncaim a bheadh dlite le híoc aige dá ngearrfaí cáin air faoi mheasúnú comhpháirteach in Éirinn.

Ós an céile inmheasúnaithe, tá banda ráta caighdeánach do lánúineacha pósta €49,000 aige. Toisc go bhfuil Peadar agus Róisín araon ag obair, tá an banda ráta méadaithe dlite dóibh. Méadaítear é de bhun ioncam Róisín, is é sin €13,200, suas le €62,200.

Tá níos mó Cánach Ioncaim dlite le híoc ag Peadar nuair a ghearrtar cáin air mar dhuine singil (€8,530) ná mar a bheadh dá ngearrfaí cáin air faoin mbonn measúnaithe chomhpháirtigh (€7,595).

Féadann Peadar faoiseamh um chomhiomlánú a éileamh. Gheobhaidh sé cuid den fhaoiseamh toisc go bhfuil ioncam ag a chéile. Gheobhaidh sé sciar den 82%, toisc gurb ionann an sciar den ioncam Éireannach a thuill sé agus 82% den ioncam iomlán.

Tá aisíocaíocht chánach €2,302 dlite do Pheadar faoin bhfaoiseamh um chomhiomlánú.

Féadfaidh sé an t-éileamh a dhéanamh trí Thuairisceán Cánach Ioncaim (Foirm 12) a thíolacadh lena n-áirítear dearbhú faoi ioncam Róisín.

Ar aghaidh: Tionchar ar chreidmheasanna, faoisimh agus tairseacha